.jpg)
Rozwój mowy u dzieci ma ogromne znaczenie dla ich ogólnej zdolności komunikacyjnej, społecznej i edukacyjnej. Przedszkolaki, znajdujące się w kluczowym okresie rozwoju, absorbują wiedzę językową jak gąbka. Właśnie w tym czasie kształtują się podstawy komunikacji, co wpływa na późniejsze umiejętności czytania, pisania i rozumienia przeczytanego tekstu.
Mowa kształtuje się już od chwili narodzin, chociaż ja osobiście skłaniam się ku tezie, że rozwój umiejętności komunikacyjnych u dzieci zaczyna się już dużo wcześniej.
ETAPY ROZWOJU MOWY
W bardzo dużym skrócie przedstawiam poszczególne etapy rozwoju mowy u dzieci, oraz czym się one charakteryzują:
1. Okres melodii-wyrażanie emocji za pomocą głużenia, pojawia się samoistnie u zdrowego dziecka od 2 do 4 miesiąca życia, należy zauważyć, że nawet dzieci głuche przechodzą ten etap. Po etapie głużenia pojawia się gaworzenie, czyli świadome potarzanie dźwięków. U dzieci głuchych nie występuje.
2. Okres wyrazu-przypada na 1-2 rok życia, całą wypowiedź dziecka reprezentują wyrazy-sygnały. Odnoszą się one do najważniejszego momentu danej, przeżywanej przez dziecko sytuacji. W mowie dziecka pojawiają się rzeczowniki, czasowniki oraz wyrażenia dźwiękonaśladowcze. W drugiej połowie 1 r. ż. zaczyna się kształtować bardzo ważna umiejętność-tzw. słuch fonemowy, który umożliwia odróżnianie głosek. Dzięki temu dziecko opanowuje mowę. Niemowlę tworzy i powtarza sylaby otwarte (tzn. kończące się samogłoską) np. pa, ma, ba, składające się z głosek najłatwiejszych artykulacyjnie. Pojawiają się pierwsze wyrazy np. mama, tata, baba. Dzieci naśladują również intonację oraz sposób w jaki mówimy. Dzieci mówią już kilka wyrazów, rozumieją ich o wiele więcej. Pod koniec drugiego roku życia dziecko powinno wypowiadać więc spółgłoski: p, b, t, d, k, g, ch, w, f, ś, m, j, ń, n, l oraz samogłoski a, i, u, o, e. Pozostałe spółgłoski zastępowane są łatwiejszymi odpowiednikami. Pod koniec okresu wyrazu dziecko powinno używać od 50 do 200-300 słów. Jest tu duża rozbieżność ponieważ niektóre dzieci będą na etapie 50 słów inne już 300.
3. Okres zdania-obejmuje wiek 2-3 lat, w tym okresie wyłaniają się poszczególne kategorie gramatyczne, gwałtownie wzbogaca się słownik dziecka. Prawidłowo rozwinięty 3-latek powinien w sposób czynny używać ok. 1000- 1500 słów, a rozumieć ich znaczenie w większej liczbie. Większość dzieci w wieku 3 lat potrafi już budować zdania rozwinięte składające się z podmiotu, orzeczenia, dopełnienia np. Mama pije sok. Ponadto dzieci zaczynają budować różne rodzaje zdań złożonych np. Ola siedzi i czyta. W tym okresie mogą się jeszcze pojawić pominięcia głosek lub sylab, zamiana trudniejszych głosek na łatwiejsze.
4. Okres swoistej wymowy dziecięcej-jest to ostatni okres rozwoju mowy dziecka, szacowany na około 3-6 a nawet 7 rok życia. W tym czasie mowa stale rozwija się i wzbogaca nie tylko ilościowo, tzn. nie tylko zwiększa się zakres słownika, ale i jakościowo. Dziecko uczy się już coraz częściej języka w poprawnych formach gramatycznych. W tym okresie dzieci uczą się już realizować trudniejsze głoski: sz,cz, ż, a nawet r. Dzieci zauważają również nieprawidłowości w wymowie u innych dzieci. Dzieci wypowiadają się używając zdań złożonych, które już wypowiadają poprawnie pod względem gramatycznym.
TRUDNOŚCI
Coraz częściej spotykamy się z tym, że dzieci przychodzące do przedszkola nie mówią, lub ich mowa jest bardzo trudna do zrozumienia. Zdarza się również, że dzieci w ogóle nie odzywają się do obcych dla siebie osób.
Większość dzieci ma trudności artykulacyjne, polegające na nieprawidłowym realizowaniu poszczególnych głosek, które na danym etapie rozwoju powinny być już prawidłowo realizowane.
Duża grupa dzieci ma również trudności w wykonywaniu prostych ćwiczeń artykulacyjnych, co wiąże się czasem z nieprawidłową budową narządów artykulacyjnych, obniżonym napięciem, niedosłuchem.
- Chciałabym tutaj zauważyć jak wielką rolę odgrywają tu Państwo. Przede wszystkim chciałabym aby Państwo czytali swoim dzieciom. Głośne czytanie ma ogromny wpływ na rozwój mowy naszych dzieci. Czytajmy dzieciom, pytajmy o to co znajduje się na ilustracji, starsze przedszkolaki pytajmy o to czego dotyczyła przeczytana historia.
- Bardzo ważne jest abyśmy zwrócili uwagę na to w jaki sposób nasze dzieci jedzą? Dzieci w wieku przedszkolnym powinny sięgać również po twardsze produkty, powinny gryźć i przeżuwać.
- Zwróćmy uwagę na to w jaki sposób dzieci oddychają. Czy podczas snu ich buzia jest zamknięta oraz czy nie pojawia się chrapanie. Co może świadczyć o problemach z migdałami.
- Kolejna bardzo ważna rzecz to dbajmy o rozwój fizyczny naszych dzieci, o to aby dużo się ruszały, były sprawne fizycznie. Ponieważ sprawność fizyczna bardzo często idzie w parze z prawidłowym rozwojem mowy u dzieci.
- Ograniczmy naszym dzieciom dostęp do multimediów. Starajmy się aby tego ekranu w ich życiu było jak najmniej.
To co dla mnie jest najważniejsze: nie bójmy się poprosić o pomoc, zapytać specjalisty, wybrać się do logopedy, wtedy gdy coś nas niepokoi lub uważamy, że umiejętności komunikacyjne naszego dziecka są małe. Im wcześniej otoczymy dziecko wsparciem, tym szybciej i łatwiej będzie mu nauczyć się prawidłowej wymowy.
Ważne jest również abyśmy spojrzeli na swoje dzieci pod kątem ich rozwoju mowy niewerbalnej, czyli nie tylko czy mówią i w jaki sposób mówią. Ważne jest żeby dzieci rozumiały polecenia do nich kierowane, utrzymywały kontakt wzrokowy z partnerem komunikacyjnym, miały zróżnicowaną mimikę twarzy, wskazywały palcem, używały gestów, aby miały potrzebę komunikacji z innymi.
Drodzy Rodzice ja doskonale zdaje sobie sprawę, że świat stawia przed nami teraz wiele wymagań, ciągle musimy być w czymś lepsi. Dlatego nie bagatelizujmy tak ważnej części naszego życia jakim jest komunikacja, mowa, dajmy naszym dzieciom jak najlepsze narzędzia do życia w tym wymagającym świecie i zacznijmy już od tych najmłodszych lat, ponieważ to właśnie w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym mamy największe możliwości uczenia się.
Sylwia Augustyniak – Jaszczak
Logopeda
